Đầu từ bướm (Butterfly tape head) hay đầu từ thường (straight head) cho băng ¼”

Gần đây, nhiều bác quan tâm đến đầu từ bướm. Những máy thâu phát gắn đầu từ bướm có vẻ như “được giá” hơn đầu từ thường.

Vậy hãy làm rõ sự khác biệt giữa 2 loại đầu từ này và so sánh ưu nhược điểm của chúng.

- Đầu từ thường, Straight head được cấu tạo bởi 2 rãnh từ song song, mỗi rãnh rộng 2mm, khoảng cách giữa 2 rãnh từ cũng là 2mm thường các hãng của Mỹ (USA) và Nhật (Japan) tin dùng. Đây là 2 thị trường có số lượng máy tiêu thụ rất lớn trên thế giới.

- Đầu từ bướm, Butterfly head cũng được cấu tạo bởi 2 rãnh từ nhưng là 2 hình tam giác ngược như cánh bướm. Đây là chuẩn IEC do Đức phát hành để sử dụng trên toàn Châu Âu, còn được gọi là Din head. 2 rãnh từ này rộng tới 2,75mm và khoảng cách giữa 2 rãnh cũng thu lại chỉ còn 0.75mm mà thôi. Đầu từ bướm thường được tìm thấy ở các máy của Studer và Revox mà thôi.

Có 1 vài trường hợp đặc biệt khác cũng tìm thấy đầu từ ghi/phát với track rộng 2,75mm đó chính là Nagra IV-S phiên bản đầu tiên chuyên dùng để thâu âm nhạc, nhưng đầu từ lại là dạng 2 track song song.

Hoặc Stellamaster SP của Stellavox, M36 của Telefunken hoặc nhiều hãng khác nữa, miễn là 1 track rộng 2.75mm/kênh theo chuẩn DIN thì đều coi là "từ bướm".

- Hầu hết các phòng thu tại Châu Âu cũng thường dùng chuẩn 2mm để thâu âm, lý do là với khoảng cách 2mm giữa 2 track thì khả năng tạp âm bị lẫn giữa 2 track sẽ giảm đi. Do đó băng chạy chuẩn 2mm sẽ đỡ ồn hơn so với băng được ghi bằng đầu từ bướm.

- Ngược lại thời kỳ đầu băng cối vốn chỉ có 1 track duy nhất gọi là Mono full track rộng 6mm. Nếu các phòng thu sử dụng đầu từ 2mm để Convert định dang Mono sang Stereo thì lượng thông tin ghi trên băng từ sẽ bị mất rất nhiều do khoảng cách giữa 2 track của đầu từ lên tới 2mm. Studer đã phát minh ra đầu từ bướm với khoảng cách giữa 2 track chỉ có 0.75mm mà thôi, do đó nâng cao được chất lượng của các bản thu chuyển đổi từ Mono sang Stereo.

- Nhận thấy sự ưu việt của đầu từ bướm, do track từ rộng nên tỷ lệ tín hiệu/tạp âm của băng Stereo ghi trên đầu từ bướm được cải thiện rõ rệt. Studer đã cung cấp cả 2 option cho máy thu Studio của Studer là đầu từ bướm và đầu từ thường. Và băng thâu phát bằng đầu từ bướm thường được sử dụng cho Master tape hơn là thị trường dân dụng.

- Vậy đầu từ bướm có ưu, nhược điểm gì? Có 3 trường hợp xảy ra:

Bản chất đầu từ bướm hoàn toàn tốt nếu băng được THÂU và PHÁT cùng trên đầu từ bướm. Tỷ lệ tín hiệu/tạp âm tốt hơn so với đầu từ 2mm

Tuy nhiên nếu sử dụng băng ghi bằng đầu từ 2mm đọc trên đầu từ Bướm thì xảy ra hiện tượng là nếu đầu từ xoá của máy 2mm không xoá hết phần thông tin được ghi bên ngoài (do track của từ thường chỉ là 2mm, từ bướm là 2,75mm) thì đầu từ bướm sẽ đọc cả phần thông tin THỪA ở phần 0.75mm bị dư ra. Do đó tạp âm lại tăng lên.

Nếu sử dụng băng ghi bằng đầu từ bướm (track 2,75mm) đọc bằng đầu từ thường 2mm) thì lại bị mất thông tin do track của băng lớn hơn khả năng đọc của đầu, nói chung là không cải thiện được nhiều chất lượng của bản ghi.

Kết luận: Nên dùng đầu từ bướm khi bạn hoàn toàn thâu và phát trên chính máy của bạn hoặc thiết bị tương tự cũng gắn từ bướm. Hiệu quả sẽ không được như mong đợi nếu sử dụng chéo giữa 2 loại đầu từ.

P/S: Lưu ý 1 số đầu từ có "hình bướm" nhưng rãnh chỉ rộng 2mm vẫn không được coi là đầu từ bướm các bác nhé!